နေတိုး - NATO

နေတိုး - NATO

မြောက်အတ္တလန်တစ် သဘောတူစာချုပ်အဖွဲ့အစည်း (The North Atlantic Treaty Organization) (NATO; အသံထွက်/ˈneɪtoʊ/, NAY-toe)၊ ပြင်သစ်- Organisation du traité de I’Atlantique Nord (OTAN)၊ “(မြောက်) အတ္တလန်တစ်မဟာမိတ်” ဟုလည်း ခေါ်တွင်သည်။ ၁၉၄၉ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၄ ရက်နေ့က လက်မှတ်ရေးထိုးချုပ်ဆိုခဲ့သော မြောက်အတ္တလန်တစ် သဘောတူစာချုပ် အပေါ်တွင် အခြေပြုသော နိုင်ငံအစိုးရအချင်းချင်း စစ်ဘက်မဟာမိတ် ပြုထားသောအဖွဲ့အစည်း တစ်ခုဖြစ်သည်။ နေတိုးရုံးချုပ်များ သည် ဘယ်(လ်)ဂျီယံ နိုင်ငံ ဘရပ်ဆယ်(လ်စ်) မြို့တွင် ရှိသည်။ အဖွဲ့အစည်းသည် စုပေါင်းကာကွယ်တိုက်ခိုက်ခြင်းစနစ် ပါဝင်၍၊ အသင်းဝင်နိုင်ငံများသည် တစ်စုံတစ်ခုသော ပြင်ပအဖွဲ့အစည်းမှ တိုက်ခိုက်လာခြင်းကို တုံ့ပြန်နိုင်ရေးအတွက် အပြန်အလှန် အကာအကွယ်ပေးကြရန် သဘောတူညီကြသည်။

ဖွဲ့စည်းပြီးစ ပထမနှစ် အနည်းငယ်ကမူ နေတိုးသည် နိုင်ငံရေးအသင်းအဖွဲ့တစ်ခုထက် မပိုခဲ့ပါ။ သို့ရာတွင် ကိုရီးယားစစ်ပွဲက အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများကိုပေါင်းစည်းစေ၍၊ တစ်စုတစ်ပေါင်းတည်းသော စစ်တပ်ကို ရာထူးအာဏာကြီးမားသော U.S. တပ်မှူးနှစ်ဦး၏ ညွှန်ကြားအုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ခဲ့သည်။ ပထမ နေတိုးအထွေထွေ အတွင်းရေးမှူးချုပ် လော့ဒ်အစ်(စ်)မေ က ထင်ရှား ကျော်ကြားစွာ မိန့်ဆိုခဲ့သည်မှာ အဖွဲ့အစည်း၏ ရည်မှန်းချက်ပန်းတိုင်သည် “ရုရှား များကို ဖယ်ထုတ်ပစ်ရန်၊ အမေရိကန်များ ဝင်လာစေရန်နှင့် ဂျာမန်များ ကျဆုံးစေရန်” ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ ဥရောပနိုင်ငံများ နှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု တို့၏ ဆက်ဆံရေးခိုင်မာမှုအပေါ်တွင် ရှိနေသော သံသယသည် ဒီရေကဲ့သို့ တက်လိုက် စီးဆင်းလိုက်ဖြစ်နေပါသည်။ တစ်ဆက်တည်းမှာပင် မျှော်လင့်ထားရမည့် ဆိုဗီယက် တို့၏ ကျူးကျော်မှုကို တုံ့ပြန်မည့် နေတိုးကာကွယ်ရေးအပေါ် ယုံကြည်နိုင်မှုနှင့် စပ်လျဉ်း၍ ရှိနေသည့် သံသယ၊ ယင်းသံသယ တို့က လွတ်လပ်သော ပြင်သစ်နူကလီးယား ဟန့်တားမှု၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ခြင်းသို့ ရှေ့ရှုစေပြီး၊ ပြင်သစ်တို့ ၁၉၆၆ ခုနှစ်တွင် နေတိုး၏ စစ်ဘက်ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်မှုမှ နုတ်ထွက်ခဲ့ခြင်းတို့ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။

၁၉၈၉ ခုနှစ်၊ ဘာလင် တံတိုင်းကြီး ပြိုကျပျက်စီးခဲ့ပြီးနောက်၊ အဖွဲ့အစည်းသည် ဖြစ်နိုင်ခြေရှိခဲ့သော အရှေ့ဘက်မှ ယခင်က ရန်သူများနှင့် ပိုမိုကောင်းမွန်သည့် ဆက်ဆံရေးတည်ဆောက်ရင်း ဘော်လကန်ဒေသ အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်လာခဲ့သည်။ အတော်အတန်များပြားသောယခင် ဝါဆောအုပ်စု နိုင်ငံများ မဟာမိတ်အဖွဲ့အစည်းသို့ ၁၉၉၉ ခုနှစ် နှင့် ၂၀၀၄ ခုနှစ်တို့တွင် ဝင်ရောက်လာခြင်းဖြင့် အထွတ်အထိတ်သို့ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ ၂၀၀၉ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၁ ရက်နေ့တွင် အယ်(လ်)ဘေးနီးယား နှင့် ခရိုအေးရှား တို့ ဝင်ရောက်လာခြင်းဖြင့် အသင်းဝင်ပေါင်း ၂၈ နိုင်ငံအထိ ကြီးမားကျယ်ပြန့်လာခဲ့သည်။ စက်တင်ဘာလ ၁၁ ရက် တိုက်ခိုက်မှု မှ စတင်၍ နေတိုးသည် အသစ်သော စိမ်ခေါ်မှုများကို ကိုယ်တိုင်ပြန်လည် အာရုံစိုက်ဖို့ ကြိုးပမ်းခဲ့ပြီး တပ်သားများအား အာဖဂန်နစ္စတန် သို့ တပ်ဖြန့်ခဲ့သည်၊ အလားတူပင် သင်တန်းဆရာများအား အီရတ်သို့ စေလွှတ်ခဲ့သည်။ ဘာလင်အပေါင်းသဘောတူညီချက် သည် နေတိုးနှင့် ဥရောပသမဂ္ဂ တို့ ၂၀၀၂ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၁၆ ရက်နေ့တွင် ချုပ်ဆိုခဲ့သည့် ပြည့်စုံသော ကမ်းလှမ်းချက်များပါသည့် သဘောတူစာချုပ်များ ပေါင်းစုထားမှုပင်ဖြစ်သည်။ ယင်းသဘောတူညီချက်ဖြင့် EU အား၊ အကယ်၍ ၎င်းသည် နိုင်ငံတကာ အကြပ်အတည်းကာလတစ်ခုတွင် လွတ်လပ်စွာပြုမှုလိုပါက၊ နေတိုးပိုင်ဆိုင်မှုများကို အသုံးပြုနိုင်မည့် ဖြစ်နိုင်ခြေကို “ပထမ ငြင်းဆိုခြင်းအခွင့်အရေး” ဟုရည်ညွှန်းသော နေတိုးကိုယ်တိုင်အနေဖြင့် ပြုမှုဆောင်ရွက်လိုခြင်းမရှိ မှသာ အသုံးပြုနိုင်မည် ဟူသော ခြွင်းချက်ဖြင့် ပေးထားသည်။[6] နေတိုးမှ ပြုမှုဆောင်ရွက်ရန် ငြင်းဆိုခဲ့မှသာလျှင် EU အနေဖြင့် လုပ်ပိုင်ခွင့် အခွင့်အရေး ကို ရရှိမည်ဖြစ်သည်။ နေတိုးအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများမှ စုပေါင်းအသုံးပြုသည့် စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အသုံးစရိတ်သည် တစ်ကမ္ဘာလုံး ကာကွယ်ရေးအသုံးစရိတ်၏ ၇၀% ထက် ပိုမိုပါသည်။ အမေရိကန် တစ်ဦးတည်း အနေဖြင့် တစ်ကမ္ဘာလုံး၏ စစ်ဘက်ဆိုင်ရာ အသုံးစရိတ်စုစုပေါင်း၏ ထက်ဝက်ခန့်နှင့် ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်း၊ ပြင်သစ်၊ ဂျာမဏီ နှင့် အီတလီ တို့က ထပ်မံ၍ ၁၅%ကို အသုံးပြုသည်ဟု ယူဆရသည်။

နေတိုးသည် ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် ပထမစတင်တည်ထောင်သည်မှ ခုနှစ်ကြိမ်တိုင်တိုင် အဖွဲ့ဝင်သစ်များကို တိုးမြှင့်လာခဲ့သည်။ (နောက်ဆုံး နှစ်ဦးကို ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင်) နေတိုးတွင် အဖွဲ့ဝင် ၂၈ ဦး ပါဝင်သည်။ ၎င်းတို့မှာ အယ်(လ်)ဘေးနီးယား၊ ဘယ်(လ်)ဂျီယံ၊ ဘူ(လ်)ဂေးရီးယား၊ ကနေဒါ၊ ခရိုအေးရှား၊ ချက်ပြည်သူ့သမ္မတ နိုင်ငံ၊ ဒိန်းမတ်၊ အက်စ်တိုးနီးယား၊ ပြင်သစ်၊ ဂျာမနီ၊ ဂရိ(စ်)၊ ဟန်ဂေရီ၊ အိုက်(စ်)လန်၊ အီတလီ၊ လတ်ဗီးယား၊ လစ်သူယေးနီးယား၊ လူဇင်ဘတ်(ဂ်)၊ နယ်သာလန်၊ နော်ဝေး၊ ပိုလန်၊ ပေါ်တူဂီ၊ ရိုမေးနီးယား၊ ဆလိုဗက်ကီးယား၊ ဆလိုဗေးနီးယား၊ စပိန်၊ တူရကီ၊ ယူနိုက်တက်ကင်းဒမ်း၊ နှင့် ယူနိုက်တက်စတိတ်တို့ ဖြစ်ကြသည်။

၆ ‌ဇွန် ၂၀၁၇ တွင် ရုရှား၏ ဖိအားပေးမှု ရှိခဲ့သော်လည်း မွန်တီနီဂရိုးနိုင်ငံသည် ၂၉ နိုင်ငံမြောက် အဖွဲ့ဝင် ဖြစ်လာသည်။

မဟာမိတ်အတွင်း အသစ်အဖွဲ့ဝင်များသည် များသောအားဖြင့် အရှေ့ဥရောပနှင့် ဘော်(လ်)ကန်ဒေသ တို့ ဖြစ်၍ ယခင် ဝါဆောအုပ်စုမှ အဖွဲ့ဝင်များလည်း ပါဝင်သည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ်၊ ဘူခါရက်(စ်)မြို့တွင် ကျင်းပခဲ့သည့် ထိပ်သီးအစည်းအဝေးမှ နိုင်ငံသုံးခုအား အနာဂတ်ဖိတ်ခေါ်ခြင်းအတွက် ကတိပြုခဲ့သည်။ မက်စီဒိုးနီးယား ရီပတ်ဘလစ်နိုင်ငံ၊ဂျော်ဂျီယာ နှင့် ယူကရိန်း တို့ဖြစ်သည်။ အဖွဲ့ဝင်ဖြစ်မှုအတွက် လိုအပ်ချက်များ ပြည့်စုံပြီးဖြစ်သော်လည်း မက်စီဒိုးနီးယားအား လက်ခံရန်အတွက် ဂရိ(စ်)နိုင်ငံမှ ပိတ်ဆို့ထားသည်။ မက်စီဒိုးနီးယား အမည် အငြင်းပွားမှုအတွက် ဆုံးဖြတ်ချက်ချရန် ဆိုင်းငံ့ထားခြင်းကြောင့် ဖြစ်၏။ အလားတူ ပင် တူရကီနိုင်ငံမှလည်း ဆိုက်ပရပ်(စ်)၏ ကြိုးပမ်းမှုကို ပိတ်ဆို့မည်ဟု ခြိမ်းခြောက်ထားသည်။

အခြားသော ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသည့် လျှောက်ထားသော နိုင်ငံများတွင် မွန်တီနီဂရို နှင့် ဘော(စ်)နီးယား နှင့် ဟာဇီဂိုဗီနား နိုင်ငံတို့ ပါဝင်သည်။ ၎င်းတို့သည် ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် အေဒရီယတစ် ချာတာ၏ ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသည့် အဖွဲ့ဝင်များဖြစ် လာခဲ့ကြသည်။ ရုရှားသည် အထက်တွင် ဖော်ပြသကဲ့သို့ ထပ်မံတိုးချဲ့ခြင်းကို ဆက်လက်၍ ဆန့်ကျင်နေပါသည်။

နေတိုးအဖွဲ့ဝင် ၂၈ နိုင်ငံနှင့် “တွဲဖက်နိုင်ငံများ” ၂၂ နိုင်ငံတို့အကြား ဆက်လက်၍ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းကို ကူညီနိုင်ရန်အတွက် စည်းမျဉ်းဘောင်နှစ်ဆင့်ကို ထူထောင်ခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။

·         ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် တွဲဖက်မှု (PfP) အစီအစဉ်ကို ၁၉၉၄ ခုနှစ်တွင် တွဲဖက်နိုင်ငံနှင့် နေတိုးတို့အကြား နှစ်ဦး နှစ်ဘက်နှင့်ဆိုင်သော ဆက်နွယ်မှုများအပေါ် အခြေခံ၍ ပြုစု ထူထောင်ထားခဲ့သည်။ နိုင်ငံတစ်ခုသည် ၎င်း၏ ပါဝင်မှုအတိုင်းအတာပမာဏကိုရွေးချယ်နိုင်သည်။PfP အစီအစဉ်သည်ဥရောပအတ္တလန်တစ်၏လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုအတောင်ပံအဖြစ်တွေးခေါ်ယူဆကြသည်။ အဖွဲ့ဝင်များသည် လက်ရှိနှင့် ယခင်က လွတ်လပ်သည့်နိုင်ငံများ၏ ဓနသဟာယ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများပင် ဖြစ်သည်။

·         ဥရောပ-အတ္တလန်တစ် တွဲဖက်မှုကောင်စီ (EAPC) ကို ၁၉၉၇ ခု မေလ ၂၉ ရက်နေ့က ပထမ ထူထောင်ခဲ့၍ ပုံမှန်ညှိနှိုင်းစုစည်းခြင်း၊ တိုင်ပင်ဆွေးနွေးခြင်း နှင့် စကားပြောခြင်းများ ကို ပါဝင်သူ ၄၉ဦးအကြား အခန်းကဏ္ဍတစ်ခုအဖြစ် ရုံးဖွင့်လှစ်ထားရှိခဲ့သည်။

·         မက်ဒီတာရေးနီးယန်း ဒိုင်ယာလော့ ကို ၁၉၉၄ ခုနှစ်က အစ္စရေး(လ်)နှင့် မြောက်အာဖရိကရှိ နိုင်ငံများတို့ အလားတူနည်းလမ်းဖြင့် ညှိနှိုင်းစီစဉ်နိုင်ရန် တည်ထောင်ခဲ့သည်။

·         အစ်စတန်ဘူ(လ်) အော်ပရေးရှင်း ကနဦးဆောင်ရွက်ချက် ကို ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင် အရှေ့အလည်ပိုင်း အတွက် မက်ဒီတာရေးနီးယန်း ဒိုင်ယာလော့ နှင့် တူညီသည့် လိုင်းကြောင်းတစ်လျှောက် ဒိုင်ယာလော့ အခန်းကဏ္ဍရုံးခန်း တစ်ခုအဖြစ် ကြေညာခဲ့သည်။ သို့သော် အကောင်အထည်မဖော်ရသေးပါ။

·         အခြားသော တတိယနိုင်ငံများကလည်း အာဖဂန်နစ္စတန် ကဲ့သို့သော PfP အဖွဲ့အစည်း မူဘောင်၏ လှုပ်ရှားမှုများတွင် ပါဝင်နိုင်ရန်အတွက် ဆက်သွယ်လာခဲ့ကြသည်။

မီခေး(လ်)ဂေါ်ဗာချက် နှင့် U.S. သမ္မတ ဂျော့အိတ်(ခ်ျ)ဒဗလျူဘွတ်(ရှ်) တို့၏ ငြိမ်းချမ်းသော ဂျာမနီ ပြန်လည်ပေါင်းစည်းရေး လိုက်လျောမှုအပေါ် နားလည်မှုများနှင့် မကိုက်ညီကြောင်းကို သိမြင်နေ၍ ဖြစ်သည်။ နေတိုး၏ တိုးချဲ့ခြင်း ပေါ်လစီကို မော်စကိုမှ ရုရှားအား ဝန်းရံထားရန်နှင့် သီးသန့်ထားရန်အတွက် စစ်အေးတိုက်ပွဲဆက်လက်စေရန် ကြိုးပမ်းခြင်းဟု မြင်နေပါ သည်။

နေတိုး၏ ပင်မရုံးချုပ်များသည် ဘိုလဗ်ဗတ်လီယိုပိုး ၃, ဘီ-၁၁၁၀ ဘရပ်ဆယ်(လ်စ်)တွင် တည်ရှိခဲ့၍ ယင်းသည် ဘရပ်ဆယ်(လ်စ်)မြို့တော်၏ မြူနီစီပါယ် နယ်နိမိတ်အတွင်းရှိ ဟေရန် တွင် ဖြစ်သည်။ ရုံးချုပ် အဆောက်အအုံအသစ်ကို ယင်းအဆောက်အအုံ၏ အနီးအနားတွင် လက်ရှိဆောက်လုပ်နေဆဲဖြစ်၍၊ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် အပြီးသတ်ရန် သတ်မှတ်လျာထား ထားသည်။ လက်ရှိဒီဇိုင်းပုံစံသည် မူရင်းဆုအောင်နိုင်ရေး စီမံကိန်းအဖြစ် လယ်ရီအော့တ်မန်း(စ်) နှင့် ၎င်း၏အဖွဲ့ SOM တွင် ဒီဇိုင်းစပ်တူဆောင်ရွက်ခဲ့စဉ်က ရေးဆွဲခဲ့သည့် ဒီဇိုင်း ပုံစံကို အလိုက်သင့် ပြုပြင်ပြောင်းလဲထားခြင်း ဖြစ်သည်။ နှစ်များစွာအတွင်း အစိုးရမဟုတ်သော နိုင်ငံသားများအုပ်စုတို့သည် နေတိုးကို ထောက်ခံရန် အတ္တလန်တစ် ကောင်စီ/အတ္တလန်တစ် သဘောတူစာချုပ် အဖွဲ့အစည်းလှုပ်ရှားမှု၏ အောင်လံတံခွန်အောက်တွင် ကျယ်ပြန့်စွာ ပေါ်ထွက်လာကြသည်။ အချို့သော သူတို့သည် နေတိုးရုံးချုပ် အဆောက်အအုံဧရိယာ၏ အနီးအနားတွင် ရုံးများဖွင့်လှစ်ထားရှိကြသည်။ ရုံးချုပ်များရှိ ဝန်ထမ်းများသည် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများမှ အမျိုးသားရေးကိုယ်စားလှယ်များ ပါဝင်ကြ၍၊ အရပ်သား များနှင့် စစ်ဘက်ဆက်သွယ်ရေးရုံးများနှင့် အရာရှိများ၊ သံတမန်အဖွဲ့များနှင့် မိတ်ဖက်နိုင်ငံများမှ သံတမန် များလည်းပါဝင်ကြသည်။ အလားတူပင် နိုင်ငံတကာဝန်ထမ်းများနှင့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများမှ အဖွဲ့ဝင်လက်နက်ကိုင် အင်အားစုများဖြင့် ဖြည့်တင်းထားသည့် နိုင်ငံတကာစစ်ဘက်ဆိုင်ရာ ဝန်ထမ်း များတို့လည်း ပါဝင်သည်။

Source: Wikipedia